به‌گزارش حوزه افغانستان باشگاه خبرنگاران جوان، نوروز از زمان‌های کهن به‌عنوان جشن رسمی آغاز فصل بهار در افغانستان بوده و با آداب‌ورسوم خاصی انجام می‌پذیرد. این جشن کهن سرزمینی از دیرباز به‌تدریج در مناطقی ازقبیل خاورمیانه، آسیای میانه، قفقاز، شبه قاره هند و بالکان نیز با اقبال گسترده مردم این نواحی قرار گرفت و بدین ترتیب نوروز» در گستره‌ای جغرافیایی به‌وسعت سرزمین هندوها تا شبه جزیره بالکان، تحت‌عنوان آغازین روز بیداری طبیعت جاودانه شد.

این ادب پرجاذبه‌ای که از پیوند انسان با طبیعت سخن می‌گوید با داربودن مولفه‌هایی چون پیشینه باستانی، نوع‌دوستی و مهرورزی مناطق بیشتری از دنیا را نیز به قلمرو خود درآورد به‌گونه‌ای که با خود‌نمایی در سازمان ملل متحد، مجمع عمومی این نهاد بین‌المللی طی تصویب قطعنامه‌ای در 10مه سال2010 میلادی، آن‌را به‌عنوان جشن آغازین روز بهار به‌رسمیت شناخت و در ادامه چند سالی است که جشن جهانی نوروز با حضور برخی از سران این سازمان، برگزار می‌شود.

نوروز با وجود آن‌که علاوه برایران در کشورهایی نظیر تاجیکستان، جمهوری آذربایجان، ازبکستان، ترکمنستان، قزاقستان، قرقیزستان و آلبانی برگزار می‌شود اما در همسایه شرقی یعنی افغانستان جلوه و نمود دیگری دارد، جلوه‌هایی که گاه ضمن هم‌خوانی با آداب اصیل ایرانی در برخی از موارد مناظری بدیع و جالب‌توجه را در معرض دید علاقه‌مندان می‌گذارد.

*آغاز بهار در افغانستان

مردم افغانستان در تقویم سال‌نمای خود که همانند ایرانیان شمسی می‌باشد، نخستین روز بهار طبیعت را که ابتدای ماه حمل(فروردین) می‌باشد به‌عنوان نوروز جشن می‌گیرند. نوروز در افغانستان قدمت چند هزار ساله دارد و رسوم و آئین‌های ویژه نوروزی سال‌هاست که نسل به نسل در میان مردم این کشور منتقل می‌شود.

مردم افغان نوروز را آغاز فصل طراوت و زندگی مجدد طبیعت می‌دانند و برای رهایی از زمستان سرد و خشک و تجلیل از ورود بهار از هفته‌ها قبل آماده این جشن می‌شوند. نوروز در این کشور در واقع از شب 29 اسفندماه آغاز می‌شود و با تحویل سال، جشن ملی مردمان افغان کلید می‌خورد. افغان ها برای روز نخست نوروز برنامه‌ها و سنت‌های ویژه‌ای دارند كه همه ساله پس از سال تحویل برای پاس‌داشت فرهنگ گذشتگان خود آن‌ها را با اهتمام ویژه‌ای انجام می‌دهند.

*آئین شریف تجمع در زیارتگاه‌ها» در مزارشریف

در دو شهر کابل ومزار شریف»، زیارتگاه‌های با شکوهی منسوب به حضرت علی (ع) وجود دارند که بسیار مورد توجه افغان‌ها قرار دارند.

در نخستین روز سال جدید، مراسم با شکوهی در این زیارتگاه‌ها برگزار می‌شود که بالغ بر صدها هزار افغان از گوشه و کنار این کشور و حتی کشورهای همجوار آسیای مرکزی برای تماشای آن به این شهرها سفر می‌کنند. در این مراسم، عَلَم منسوب به حضرت علی (ع) که بر آن اسماء متبرک نوشته شده است به اهتزار در می‌آید و سپس این علم برای روزهای متوالی در آن مکان افراشته می‌ماند. مردم افغانستان پس از این مراسم علم متبرک را زیارت می‌کنند و برای موفقیت در سال جدید دعا می‌کنند.

*رنگ سپید، نماد صلح در افتتاحیه بهار

همان‌گونه که در اکثر کشورهای دنیا، رنگ سفید به‌عنوان نمادی از صلح و دوستی شناخته می‌شود؛ ملت افغانستان نیز رنگ سپید صلح را در جشن نوروز خود به‌طریقی خاص لحاظ می‌کنند. از آن جا که رنگ سفید نماد صلح و در افغانستان نشانی از خوشبختی محسوب می‌شود، لذا مردم این کشور می‌کوشند سال نو را با رنگ سفید آغاز نمایند، به همین دلیل بسیاری از مردم افغانستان یک خروس سفید رنگ را در شب نوروز با نیت این که سال جدید، سالی پر از خوشبختی و نیک‌بختی باشد، ذبح می‌کنند و آن را به همراه سبزی و پلو برای سفره شب نوروز طبخ می‌کنند.

رنگ سبز نزد مردم افغانستان جایگاه ویژه‌ای دارد و از آن به نیکی و خوبی تعبیر می‌شود به همین دلیل افغان‌ها برای داشتن سالی پر بار، بر سفره‌های خود در شب نوروز سبزی و سبزی پلو قرار می‌دهند. در ایام نوروز وضعیت درآمدی مشاغلی چون ماهی پزی و شیرینی فروشی‌ها رونق ویژه‌ای می‌گیرد و معمولا مردم در این فروشگاه‌ها برای خرید در صف‌های طولانی می‌ایستند.

*آغاز عید با "حنا" تا "دیدوبازدید" مرسوم نوروز

مردم افغانستان به تاسی از شب‌های اعیاد بزرگ اسلامی فطر و قربان، در شب عید نوروز هم به دست‌ها و پاهای خود حنا می‌زنند تا بدین طریق پیوندی پسندیده را میان اعیاد دین مبین اسلام و عید سعید نوروز برقرار کنند. روز اول نوروز با رفتن جوانان و كودكان به خانه بزرگان فامیل آغاز می‌شود و پس از دیدوبازدید و تبریك فرارسیدن نوروز، با بزرگان خانواده به خانه همسایگان، دوستان و اقوام می روند.

*هفت‌سین نوروزی» تا هفت‌میوه» افغان در سفره عیدباستانی

همگام با آئین باستانی "سفره هفت‌سین" نوروز، مردم افغانستان با بهره‌گیری از این رسم دیرین مردمان ایران زمین، سفره هفت‌میوه» را نیز در همسایگی سفره‌های هفت‌سین نوروزی خود چیده و رنگ‌و‌لعاب عیدانه خاص و جالبی به برگزاری مراسم عید می‌دهند. 

هفت میوه ترکیبی از هفت نوع میوه خشک بوده و این خشکبارها به طور معمول؛ مغز بادام»، مغز گردو»، پسته»، کشمش»، زردآلو»، سنجد» و قیسی» هستند.

مردم افغانستان چند روز قبل از عید نوروز این خشکبارها را به صورت مخلوط در آب قرار می‌دهند تا برای روز نوروز آماده شود. در همین حال در برخی از مناطق افغانستان مردم برای استقبال از نوروز سفره هفت سین نیز پهن می‌کنند. به‌طور معمول چینش هفت‌سین نیز؛ سیب»، سنجد»، سبزی»، سمارق» (قارچ)، سرکه»، سمنو» و سیر» اجزای این سفره را تشکیل می‌دهند. مردم افغانستان در روزهای نوروز از میهمانان خود با هفت میوه و هفت‌سین که بسیار خوشمزه و شیرین است، پذیرایی و استقبال می‌کنند. در کنار سفره‌های یادشده، از شیرینی و شکلات نیز برای پذیرایی از میهمانان نوروزی در این عید باستانی استفاده می‌شود.

*لباس نونوروزی» در افغانستان

در آستانه عید نوروز، بازارها و فروشگاه‌های لباس‌فروشی در کابل رونق فراوانی دارد به‌ویژه آن‌که برای کودکان علاوه بر مردان و ن لباس‌های نو و در نوع خود زیبایی خریداری می‌شود. مردم افغانستان براین عقیده‌اند که با شکوفایی طبیعت نو در بهار، طراوت و زیبایی بهار بر روح و جان انسان‌ها هم اثر می‌گذارد و در همین راستا می‌بایست پوشش و چهره انسان نیز تمیز و پاکیزه شود.

*نوروزی

جوانانی که هنوز در دوران نامزدی به سر می‌برند، یک روز قبل از نوروز به همراه هدیه نوروزی برای تبریک سال نو به خانه همسر خود می‌روند. خانواده‌ پسر (داماد) با هدایایی چون لباس، جواهرات و حنا به همراه غذاهایی مانند ماهی، شیرینی، زولبیا و کلوچه‌های متنوع برای تبریک عید و دادن عیدانه به خانه عروس می‌روند. خانواده عروس هم در مقابل، لباس مردانه و شرینی برای داماد آینده آماده می‌کنند.

*دیگر سنن ملت افغان در نوروز

بیشتر تپه‌های اطراف شهر كابل و نیز مناطق دیگر افغانستان چند روز قبل از نوروز رنگ عوض می‌كنند و سبز و با طراوت می‌شوند. در این روز، بازی‌ها و ورزش‌های سنتی در مناطق مختلف، تماشاگران زیادی را دور خود جمع می‌كند. بازی بُزكشی، گوی و چوگان، سواركاری و پرتاب نیزه بیشتر در روزهای نوروز و عید فطر و قربان انجام می‌شو که طرفداران زیادی را میان اقشار مختلف مردم دارد. اما بازی محلی بُزكشی» نزد افغان‌ها محبوبیت بیشتری دارد.

 در این بازی دو گروه از سواركاران كه اصطلاحا به "چاپ انداز" معروف هستند سعی می‌كنند یك بز را كه قبلا سرش را بریده‌اند، از زمین بردارند و در نقطه ای كه به نام "دایره حلال" شناخته می‌شود، برسانند. این بازی در دو گروه 10 نفری انجام می‌شود و برنده كسی است كه بز را به دایره حلال برساند. هرچند بزكشی از بازی‌های محلی مناطق شمالی افغانستان است اما به دلیل مفرح بودن آن امروزه در تمام نقاط این كشور علاقه‌مندان و تیم‌های خاص خود را دارد.

از دیگر برنامه‌های تماشایی روز اول نوروز، مسابقات پهلوانی است كه در شهرهای مختلف افغانستان به ویژه كابل، مناطق مركزی و شمالی طرفداران زیادی را دارد.  پهلوانان مشهور شهر در محلی از قبل تعیین شده جمع می شوند و در حالی‌كه از سوی صدها هوادار خود مورد تشویق قرار می‌گیرند، آماده مسابقه می‌شوند. این پهلوانان پس از معرفی وارد میدان می‌شوند، سپس دو پهلوانی كه قرار است باهم كشتی بگیرند همدیگر را در آغوش می‌گیرند، ابتدا سال نو را تبریك می گویند و بعد مسابقه را آغاز می‌کنند.

البته این مسابقات بیشتر جنبه دوستانه و تفریحی دارد و صرفا برای سرگرمی و تشویق جوانان به ورزش انجام می‌شود.

در این‌گونه مسابقات برد و باخت نیز جدی گرفته نمی‌شود و گاهی اتفاق می‌افتد كه یك پهلوان پرآوازه در مسابقه با یك شخص تازه كار برای دل‌گرمی بیشتر وی، بازنده می‌شود.

آن‌چنان‌که دراین گزارش بر آئین باستانی عید نوروز در کشور افغانستان تاملی کوتاه شد ، کاملا مشهود است که مردم این دیار علیرغم مشکلات و معضلات فراوانی که برسر راه خود دارند اما در چنینی شرایطی نیز، ازتوجه به آداب ورسوم اصیلی چون نوروز» را که درون‌مایه‌ی اصلی آن، صلح و نوع‌دوستی است، غافل نمی‌شوند؛ عیدی که در آن دیدار انسان‌ها با یکدیگر به‌پاسداشت قدوم بهار، رنگ‌و‌بویی عیدانه و بهاری می‌گیرد.

گزارش‌از: وحید امیدی‌موحد